Law of Nepal 🇳🇵

 नेपालको कानुन धेरै विस्तृत छ, जसमा संवैधानिक व्यवस्था, फौजदारी, दीवानी, सम्पत्ति, श्रम, आर्थिक, यातायात, साइबर, वातावरण, मानव अधिकार, र अन्य क्षेत्रहरू समेटिन्छ। म यहाँ नेपालका सबै प्रमुख कानुनहरूको विस्तृत व्याख्या दिनेछु।

---

१. नेपालको संविधान (संविधान कानुन)

नेपालको हालको संविधान नेपालको संविधान, २०७२ हो। यो नेपालको सर्वोच्च कानुन हो, जसले सरकार, नागरिकका अधिकार, न्यायालय, कानुनी प्रणाली, र अन्य महत्वपूर्ण संरचनाहरू निर्धारण गर्छ।

संविधानका मुख्य बुँदा

नेपालको शासन प्रणाली: संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र।

संघीय संरचना: संघीय, प्रदेश, र स्थानीय सरकारको व्यवस्था।

मौलिक हक: समानता, शिक्षा, स्वास्थ्य, अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता, सम्पत्ति अधिकार आदि।

राजनीतिक व्यवस्था: बहुदलीय लोकतन्त्र।

न्याय प्रणाली: सर्वोच्च अदालत, उच्च अदालत, जिल्ला अदालत।

---

२. फौजदारी कानुन (अपराध तथा सजाय)

नेपालको राष्ट्रिय फौजदारी संहिता, २०७४ ले विभिन्न अपराधहरूलाई परिभाषित गरी तिनीहरूको सजाय तोकेको छ।

मुख्य अपराध र सजाय

हत्या: जन्मकैद वा मृत्युदण्ड (गम्भीर अवस्थामा)।

बलात्कार: ७ वर्षदेखि जन्मकैदसम्म।

घरेलु हिंसा: ६ महिना जेल वा जरिवाना।

चोरी, डकैती, ठगी: गम्भीरताअनुसार सजाय।

भ्रष्टाचार: जेल सजाय र जरिवाना।

ड्रग्स (लागूऔषध) ओसारपसारमा १० वर्षसम्म जेल।

साइबर अपराध (अनलाइन ठगी, ह्याकिङ, अफवाह फैलाउने) मा कडा सजाय।

---

३. दीवानी कानुन (निजी कानुन)

व्यक्तिगत तथा पारिवारिक मामिलासम्बन्धी कानुनहरू नागरिक संहिता, २०७४ अन्तर्गत छन्।

महत्त्वपूर्ण विषयहरू

विवाह: २० वर्ष उमेर पुगेपछि मात्र कानुनी विवाह मान्य।

सम्बन्धविच्छेद (डिभोर्स): दुवै पक्षको सहमतिमा वा कानुनी आधार भएमा।

सम्पत्ति अधिकार: छोरा-छोरी, पति- पत्नी, सबैलाई समान हक।

उत्तराधिकार: मृत्युपछि सम्पत्ति सन्तान वा कानुनी हकवालालाई।

सम्झौता (करार): कानुनी रूपमा बाध्यकारी हुन्छ।

---

४. सम्पत्ति तथा जग्गासम्बन्धी कानुन

नेपालमा भूमि ऐन, २०२१ र अन्य सम्पत्ति सम्बन्धी कानुन छन्।

मुख्य प्रावधानहरू

जग्गा खरिद-बिक्री: सरकारी दर्ता अनिवार्य।

स्वामित्व हक: महिला, दलित, आदिवासीको हक सुरक्षित।

भूमिसुधार कार्यक्रम: भूमिहीनलाई जग्गा दिने नीति।

कर तथा दस्तुर: घरजग्गा कारोबारमा सरकारलाई कर तिर्नुपर्ने।

---

५. श्रम तथा रोजगार कानुन

नेपालमा श्रम ऐन, २०७४ ले श्रमिकका अधिकार सुनिश्चित गरेको छ।

महत्त्वपूर्ण प्रावधानहरू

न्यूनतम पारिश्रमिक तोकिएको छ।

बालश्रम निषेध (१४ वर्ष मुनिका बालबालिकालाई काम गर्न नदिने)।

महिला तथा अपांगता भएका व्यक्तिहरूको रोजगार अधिकार सुरक्षित।

कामदारलाई स्वास्थ्य सेवा, बिमा, अवकाश सुविधा उपलब्ध गराउने।

---

६. बैंकिङ तथा आर्थिक कानुन

नेपालको बैंक तथा वित्तीय संस्था ऐन, २०७३ अन्तर्गत बैंकिङ प्रणाली नियमन गरिन्छ।

मुख्य प्रावधानहरू

चेक बाउन्स, ठगी, कर छली गर्नेलाई कानुनी सजाय।

विदेशी मुद्रा कारोबार नियमन।

मनी लन्डरिङ र आतंकवाद वित्त पोषणविरुद्ध कडा कानुन।

नेपाल राष्ट्र बैंकद्वारा वित्तीय संस्थाहरूको नियमन।

---

७. यातायात तथा ट्राफिक कानुन

नेपालमा मोटर यातायात व्यवस्था ऐन, २०४९ अन्तर्गत यातायात नियमहरू लागू छन्।

मुख्य नियमहरू

सिट बेल्ट तथा हेलमेट अनिवार्य।

मदिरा सेवन गरेर सवारी चलाउन निषेध।

ओभर स्पिडिङ, ट्राफिक उल्लङ्घन गर्नेलाई जरिवाना।

सवारी दुर्घटनामा संलग्न व्यक्ति कानुनी रूपमा उत्तरदायी।

---

८. साइबर कानुन (इन्टरनेटसम्बन्धी कानुन)

नेपालमा इलेक्ट्रोनिक कारोबार ऐन, २०६३ र साइबर अपराधसम्बन्धी प्रावधानहरू छन्।

महत्त्वपूर्ण कानुनी प्रावधानहरू

सामाजिक सञ्जालमा अफवाह फैलाउन प्रतिबन्ध।

ह्याकिङ, अनलाइन ठगी, बैंकिङ साइबर अपराधमा कारबाही।

अनलाइन माध्यमबाट कसैको मानहानि गरेमा कानुनी सजाय।

---

९. वातावरण तथा प्राकृतिक स्रोत कानुन

नेपालमा वन ऐन, २०७६, जल स्रोत ऐन, २०४९, वातावरण संरक्षण ऐन, २०५३ आदि लागू छन्।

मुख्य प्रावधानहरू

वन फडानीमा कडा प्रतिबन्ध।

जलस्रोत संरक्षण तथा दुरुपयोग गर्न नपाइने।

वातावरण प्रदूषण नियन्त्रण।

औद्योगिक फोहोर व्यवस्थापनमा कानुनी कडाइ।

---

१०. मानव अधिकार तथा मौलिक हक कानुन

नेपालको संविधानले नागरिकका मौलिक हक र मानव अधिकार सुनिश्चित गरेको छ।

मुख्य अधिकारहरू

समावेशी समानता: सबै जात, धर्म, लिंग, वर्गका लागि समान अधिकार।

स्वतन्त्रता: अभिव्यक्ति, बोल्न, संगठन खोल्न पाउने हक।

शिक्षा तथा स्वास्थ्य सेवा: सबै नागरिकको आधारभूत हक।

महिला, दलित, अपांगता भएका व्यक्तिहरूको विशेष अधिकार।

---

निष्कर्ष

नेपालको कानुन विस्तृत र समावेशी छ, जसले नागरिकका अधिकार सुरक्षित गर्दै सरकार, न्यायपालिका, तथा अन्य संरचनाहरूलाई व्यवस्थित गर्छ। यदि तपाईंलाई कुनै विशेष कानुनको विस्तृत जानकारी आवश्यक छ भने, भन्नुहोस्!